آب زرشک : خواص ، طبع و مضرات زرشک
آب زرشک : خواص ، طبع و مضرات زرشک آماده شد
مصرف طبی زرشک به دوره‌ی مصر باستان می‌رسد که فراعنه و ملکه‌ها، این گیاه را با تخم رازیانه برای درمان طاعون مصرف می‌کردند. زرشک، درختچه‌ای با ساقه‌ای خاردار به ارتفاع چهارمتر است. چوب این درخت قهوه‌ای، قرمز یا زردرنگ، برگ‌های آن بیضی شکل با دندانه‌های اره‌ای، گل‌های آن خوشه‌ای و میوه‌های آن قرمز رنگ، گوشتی، بیضی شکل و دارای طعمی ترش است. انتهای بهار و ابتدای تابستان، فصل شکوفه دادن بوته‌ی زرشک است. این گیاه بومی مناطق معتدل و نیمه استوایی اروپا، آسیا، آفریقا، آمریکای شمالی و آمریکای جنوبی و کشور ایران نیز بزرگ‌ترین تولیدکننده آن در دنیاست. پوست، ریشه و ساقه‌ی این گیاه خاصیت درمانی دارد.
ترکیبات گیاه
در گیاه زرشک آلکالوییدهای بربرین، اکسیاکانتین و بربامین وجود دارد. مقدار آلکالوییدها در پوست و ریشه‌ی زرشک بیشتر از قسمت‌های دیگر است. زرشک گونه‌های مختلفی دارد که مهم‌ترین آن‌ها زرشک بی‌هسته و زرشک با هسته است.
طبیعت زرشک
زرشک از نظر طب قدیم ایران سرد و خشک و طبیعت پوست ریشه‌ی آن گرم و خشک است.
آشنایی با خواص درمانی
زرشک در سفره‌های بیشتر مردم ایران مورد استفاده قرار می‌گیرد. زرشک پلو، مربای زرشک، سس زرشک، ترشی زرشک و آب زرشک، اسم‌هایی آشناست که طعم، مزه و خواص جالبی دارد.علاوه بر خواص تغذیه‌ای از رنگدانه‌های موجود در چوب و پوست گیاه زرشک برای رنگ کردن چرم و پشم نیز استفاده می‌شود.
زرشک، درمان دیابت
زرشک برای دیابت نوع دو و کاهش وزن بسیار مفید است. بربرین موجود در این گیاه باعث کاهش میزان قند خون، کم شدن چربی‌های موجود در جریان خون و کارکرد بهتر انسولین در بدن می‌شود و وزن بدن حیوان را کم می‌کند. بربرین در فرهنگ‌های مختلف برای درمان اسهال نیز تجویز شده است.
علت بروز دیابت نوع دوم اختلال در کار انسولین است. بربرین کمک می‌کند انسولین خیلی بهتر قند خون را کنترل کرده و به پاک کردن جریان خون از وجود چربی هم کمک می‌کند، همین موضوع باعث می‌شود تا در کاهش وزن بدن هم موثر باشد.
زرشک برای دفع سنگ کلیه
زرشک در درمان بیماری‌های قلبی، کلیوی و فشارخون موثر است. زیرا به دلیل داشتن بربرین خاصیت و کاهش دهنده‌ی مقاومت عروق را دارد. هم چنین به علت داشتن اسیدهای آلی ملایم بوده و برای درمان سنگ کلیه مناسب است، این گیاه منقبض کننده‌ی عروق، کاهش تورم و فشارخون و تنظیم کننده‌ی ضربان عضلات قلب است. بربرین، الکالوییدی است که به صورت بلورهای سوزنی شکل و زردرنگ متبلور می‌شود و طعم خیلی تلخی دارد.
زرشک ضد سرماخوردگی
زرشک به دلیل وجود ویتامین B فراوان می‌تواند در پیشگیری از سرماخوردگی نقش بسزایی داشته باشد. همچنین وجود اسیدهای آلی فراوان در این گیاه که سبب مزه‌ی ترش آن می‌شوند، می‌تواند در جذب آهن موثر باشد. ویتامین‌های موجود در زرشک به خصوص ویتامین B1 و B2 می‌توانند عوارض عصبی و پرخاشگری را کاهش دهد.
زرشک سرشار از ویتامین C
برگ‌های گیاه زرشک سرشار از ویتامین C است و خاصیت ملین دارد، میوه‌های آن ادرارآور و خلط‌آور است و برای خوشبو کردن دهان نیز استفاده می‌شود. پوسته، ریشه و ساقه‌ی آن تقویت‌کننده، ضدعفونی‌کننده، صفراآور است. همچنین سولفات موجود در این گیاه علیه سیستم‌های توموری قابل استفاده است، به همین دلیل زرشک را عامل ضد تومور یا سرطان می‌شناسند.
دیگر خواص درمانی
– تقویت کننده‌ی سیستم ایمنی بدن است.
– تصفیه کننده‌ی خون و برای پاکسازی بدن از سموم و مواد زاید مفید است.
– اوره و چربی خون را پایین می‌آورد.
– کبد و کلیه را پاکسازی می‌کند.
– برای طراوت و شادابی پوست مفید است.
– بهترین درمان برای آفت دهان است.
– عملکرد دستگاه گوارش را بهبود می‌بخشد و کوچک کننده‌ی شکم است.
– سنگ کیسه‌ی صفرا را از بین می‌برد.
– عطش را رفع می‌کند.
– بهترین جایگزین برای قرص متفورمین محسوب می‌شود. البته توصیه می‌شود زیر نظر پزشک این گیاه را مصرف کنید.
– تقویت کننده‌ی قلب است.
– خونریزی و بواسیر خونی را درمان می‌کند.
– دم کرده‌ی زرشک را برای برطرف کردن ناراحتی‌های دهان غرغره می‌کنند.
آب زرشک
آب زرشک یکی از نوشیدنی‌هایی است که اگر طبیعی آن قابل دسترس باشد، خواص درمانی واقعا خوبی دارد و می‌توان در معالجه‌ی بسیاری از بیماری‌ها از آن استفاده کرد. نکته‌ی مهم در مورد آب زرشک این است که ابتدا باید زرشک مخصوص آبگیری که از خانواده‌ی زرشک قرمز (زرشک پلویی) است را انتخاب کنی د. این نوع زرشک جثه‌ای نسبتا بزرگتر از زرشک قرمز، رنگ آلبالویی تیره و هسته دارد. معمولا به «زرشک سیاه» معروف است که در بسیاری عطاری‌ها به صورت تازه و خشک ارائه می‌شود.
طرز تهیه آب زرشک
برای تهیه‌ی آب زرشک طبیعی از دو روش می‌توانید استفاده کنید.
روش اول: ۲۵۰ گرم زرشک سیاه را پس از تهیه و پاکسازی با آب سرد به صورت ملایم بشویید، سپس آن را داخل ظرفی غیرفلزی با شش تا هشت لیوان آب خیس کنید و پس از ۲۴ ساعت آن را داخل مخلوط کن بریزید و هم بزنید.
مخلوط به دست آمده که حاصل خرد شدن کامل زرشک سیاه است را با استفاده از پارچه‌ای صاف کنید و برای نگهداری در ظرفی شیشه‌ای بریزید.
روش دوم: یک کیلوگرم زرشک آبگیری خریداری کنید. آن را با آب سرد بشویید و آبکش کنید. مقداری آب را روی شعله گاز قرار دهید تا به نقطه‌ی جوش برسد، سپس آن را از روی شعله بردارید و زرشک‌های شسته شده را داخل آن بریزید. نباید زرشک را درون آب ریخته و روی شعله قرار دهید، زیرا علاوه بر از بین رفتن خواص زرشک، مزه‌ی آن هم به تلخی می‌زند. بعد از آن‌که زرشک‌ها را درون آب جوش ریختید، در قابلمه را بگذارید و پس از سرد شدن درون یخچال قرار دهید و تا ۲۴ ساعت صبر کنید.
پس از سپری شدن زمان مورد نظر، آب زرشک غلیظ و گوارای شما آماده است و باید پس از صاف کردن آن با آبکش و گرفتن آب تفاله‌ی زرشک‌ها، آن را درون یخچال نگه دارید و هر زمان که خواستید مقداری از آن را نوش جان کنید.
خواص ریشه و ساقه‌ی زرشک
– صفرابر و مسهل است.
– کبد را پاک و تقویت می‌کند.
– عملکرد دستگاه گوارش را منظم می‌کند.
– سو‌هاضمه را از بین می‌برد.
– بی‌اشتهایی را برطرف می‌کند.
– برای رفع یبوست مفید است.
– در درمان یرقان و زردی موثر است.
– نقرس و روماتیسم را برطرف می‌کند.
– خانم‌هایی که بین دو عادت ماهانه خونریزی دارند، باید برای برطرف کردن آن از ریشه و ساقه‌ی زرشک استفاده کنند.
– آن‌هایی که مبتلا به ورم طحال هستند، می‌توانند برای معالجه از این گیاه کمک بگیرند.
– واریس را درمان می‌کند.
– برای معالجه بواسیر نافع است.
– برای برطرف کردن سوزش ادرار مفید است.
– فشار خون را پایین می‌آورد.
– برای شست‌وشوی چشم، می‌توانید از جوشانده‌ی ریشه و ساقه‌ی زرشک استفاده کنید.
خواص برگ زرشک
– آب آوردگی بدن را برطرف می‌کند.
– اسهال‌های مزمن را درمان می‌کند.
– برگ زرشک مقدار زیادی ویتامین C دارد، بنابراین در درمان بیماری اسکوربوت مفید است.
– جویدن برگ زرشک، باعث محکم شدن لثه و دندان می‌شود.
– در موقع آنژین و گلودرد، دم کرده‌ی برگ زرشک را غرغره کنید.
جوشانده‌ی زرشک
مقدار ۱۰ تا ۲۰ گرم پوست ریشه، ساقه یا میوه‌ی زرشک را در یک لیتر آب بریزید و آن را به جوش آورید، سپس آن را از روی اجاق بردارید و بگذارید ۱۰ دقیقه بماند. این جوشانده را صاف کرده و با شکر یا عسل شیرین کنید. مقدار مصرف روزانه‌ی آن سه فنجان، در فاصله‌ی بین غذاهاست.
تنتور زرشک
این تنتور را می‌توانید از فروشگاه‌های گیاهان دارویی یا برخی از داروخانه‌ها خریداری کنید. مقدار مصرف آن ۱۰ تا ۲۰ قطره، سه بار در روز است.
دم کرده‌ی زرشک
مقدار ۴۰ گرم زرشک را در یک لیتر آب جوش بریزید و بگذارید ۱۰ دقیقه بماند، سپس آن را با شکر یا عسل مخلوط کنید. مقدار مصرف آن سه فنجان در روز و در فاصله‌ی بین غذاهاست.
عوارض جانبی
– طبیعت زرشک سرد و خشک است و در کتاب‌های طب سنتی آورده شده برای کسانی که سرفه می‌کنند، مفید نیست.
– علایم سمی بودن زرشک شامل گیجی، خون‌دماغ، اسهال، تحریک کلیوی و نفریت است.
– بهتر است هر روز صبح ناشتا (قبل از طلوع آفتاب) و شب موقع خواب یک لیوان آب زرشک میل کنید تا بدن در هضم آن دچار مشکل نشود.
– مصرف مقدار زیاد زرشک یا ریشه، ساقه و برگ آن برای زنان باردار مناسب نیست، زیرا رحم را تحریک می‌کند و ممکن است باعث سقط جنین شود.
– مصرف زیاد این گیاه به مدت طولانی می‌تواند سبب ناراحتی معده و روده‌ها شود و جذب ویتامین‌های گروه B را در بدن مختل کند.